Phát âm là chuyện khá quan trọng khi học tiếng Việt vì nếu nói không chuẩn ngữ pháp người Việt có thể hiểu ý bạn muốn nói, nhưng nếu nói không đúng một từ thì người Việt không thể hiểu. Mặc dù vậy, phát âm lại là vấn đề khó nhằn nhất cho hầu hết người nước ngoài khi dạy tiếng Việt cho người nước ngoài.

Các âm trong tiếng Việt được cấu thành khá phức tạp từ: Phụ âm, nguyên âm, và thanh điệu. Vậy, làm sao để nói tiếng Việt chính xác? Bài viết xin trình bày cho người học một số cách sau đây:

Trước hết, bạn cần hiểu được rằng tiếng Việt được hình thành từ các đơn âm nên việc học phát âm sẽ theo trình tự từ phát âm âm tiết đến phát âm chuỗi âm tiết, từ phát âm chuỗi âm tiết đến phát âm câu với ngữ điệu tự nhiên.

Phát âm mỗi âm tiết

Điều quan trọng khi học phát âm mỗi âm tiết là học viên cần hiểu được cách phát âm và cấu hình miệng khi phát âm âm đó, ví dụ: phát âm ngắn hay dài, chuyển động của lưỡi từ khi bắt đầu đến khi kết thúc âm ra sao, bật hơi hay không bật hơi,…

Người nước ngoài học tiếng Việt là thứ tiếng thứ hai thường bị áp lực từ tiếng mẹ đẻ, do đó thường không nhận thấy những nét khác nhau và thường qui âm nhận được thành âm tương tự có sẵn trong tiếng mẹ đẻ. Trong trường hợp này, đặc biệt phải có giáo viên hướng dẫn để học viên có thể hiểu ra và sửa lỗi ngay lúc đó. Có rất nhiều người học có thể phản ánh và nhận thức đúng về các âm nhưng vẫn nói sai là do chưa thể tự điều chỉnh bộ máy phát âm theo ý muốn, trường hợp này học viên đó ý thức được lỗi phát âm của mình nhưng đòi hỏi phải có sự luyện tập chăm chỉ trong thời gian dài để có thể phát âm tiếng Việt chuẩn.

Nhận diện và phát âm

Với mỗi người bắt đầu học tiếng Việt, đều hoang mang không biết bắt đầu học tiếng Việt như thế nào? Việc đầu tiên là phải nhận diện âm tiết. Đó là việc học viên từ tiếp nhận đến khái quát hóa âm đó đến lúc có thể thực hiện hóa nền tảng kiến thức của mình bằng việc phát âm. Thủ pháp để nhận diện âm tiết tiếng Việt cũng giống như khi học các thứ tiếng khác, là nguồi học cần phải nghe và lặp lại nhiều lần âm tiết đó. Với những âm tiết dễ nghe, có trong tiếng mẹ đẻ, người học sẽ rất dễ dàng bắt chước và nói chính xác. Vấn đề cần nhắc tới là các âm xa lạ (là khác nhau đối với các học viên đến từ những nước khác nhau) thì việc hiểu ra không đơn giản. Học viên cần phải nghe và lặp lại nhiều lần rồi có sự giảng dạy của giáo viên để phân biệt các âm tương tự nhau mà người học không tự nhận ra được sự khác nhau.

Người học nên học theo từng cặp đối lập. Ví dụ, những học viên từ Nhật Bản hay Hàn Quốc thì có thể nhầm lẫn giữa âm [v] (v) và [b] (b) rất cao, còn học viên là người nói tiếng Anh thường hay không phân biệt được âm [c] (c,q,k) và [o] (kh),…Biết được mình bị nhầm giữa những âm nào, người học nên thường xuyên nghe và phát âm liên tục những âm đó, tập trước với những từ gần gũi và có cấu trúc âm tiết đơn giản, sau đó với những từ phức tạp hơn. Ví dụ, người học nên lập bảng như sau:

[v] (v)

[b] (b)

[c] (c,q,k)

[o] (kh)

và

Bà

có

khó

về

bề

cá

khá

việt

biệt

cám (ơn)

khám

Luyện tập phát âm và luyện nghe luôn song hành với nhau. Người học nên dùng audio hoặc nhờ giáo viên phát âm để nghe đi nghe lại và đưa ra chính xác từ vừa được phát âm, ngược lại học viên cần luyện tập để phản xạ phát âm thật nhanh từ mà giáo viên đưa ra. Qúa trình ôn luyện ban đầu rất vất vả, tốc độ chậm nhưng sau đó sẽ tiến nhanh hơn, nếu không rèn giũa thường xuyên, học viên sẽ rất dễ lãng quên các âm đã học. Như vậy, hành trình ôn luyện yêu cầu phải lâu dài, người học cần kiên trì cho đến khi học viên có thể làm quen và phát âm đúng âm bất kỳ lúc nào.

Rèn giũa khả năng phản xạ

Sau khi đã làm chủ được các âm, học viên cần chuyển sang bước ôn luyện để nâng cao khả năng phản xạ với mỗi từ. Tại bước này, luyện tập với giáo viên mang lại kết quả tốt hơn. Học viên sẽ nói cho tất cả các từ mà giáo viên chỉ (các từ đã được giảng dạy trong bài học), chú ý bạn cần luyện phát âm chuyển đổi giữa các từ có thanh điệu khác nhau để tập phát âm thanh điệu, nhịp độ chuyển đổi có thể từ chậm đến nhanh dần. Ví như, phát âm các từ trong bảng sau đây:

nho

nhò

nhó

nhá

nhâ

nhọ

nhô

nhồ

nhố

nhổ

nhỗ

nhộ

nhơ

nhờ

nhớ

nhở

nhì

nhợ

nhu

nhù

nhú

nhủ

nhũ

nhụ

như

nhừ

nhứ

nhử

nhữ

nhự

Phát âm chuỗi âm tiết

Người học có thể đọc được từng âm tiết không có nghĩa là luôn phát âm đúng âm tiết trong một chuỗi nhiều âm tiết. Học viên cần phải ôn luyện kỹ năng phát âm chuỗi âm tiết vì trong thực tế nói năng, một ý cần trình bày thường là một câu với nhiều từ phối hợp với nhau.

Thông thường người học sẽ phạm lỗi về thanh điệu khi phát âm một chuỗi âm tiết (đặc biệt đối với các học viên mà trong tiếng mẹ đẻ không có thanh điệu). Ngay cả khi học viên có thể phát âm đúng thanh điệu khi phát âm từng âm tiết cũng không có nghĩa là sẽ vẫn đúng khi phát âm một chuỗi có cùng hay không cùng âm điệu. Để khắc phục lỗi sai này, học viên cần phải rèn luyện theo hướng chuyển đổi liên tục giữa các thanh điệu. Ví dụ, nếu người học phát âm âm thanh ngang giống thanh huyền sau khi nói thanh huyền thì cần phải tập theo quy trình: “huyền-huyền-ngang”.

Dưới đây là một số hướng luyện tập phát âm đúng thanh điệu trong chuỗi nhiều âm tiết:

Câu chứa thanh ngang: Ví dụ: Tôi đi chơi Nha Trang hôm qua.

Câu chứa thanh huyền: Ví dụ: Bà Tùng vừa về nhà mình hồi chiều.

Câu chứa thanh hái: Ví dụ: Thảo chỉ hái đổi mảnh vải đá.

Câu chứa thanh ngã: Ví dụ: Gã đã vẽ kỹ lưìng mãi.

Câu chứa thanh sắc: Ví dụ: Nó muốn nói với má: nó rất cố gắng.

Câu chứ thanh nặng: Ví dụ: Một chuyện thật tội nghiệp tại bệnh viện: chị bị đụng thật nặng.

Ngang-sắc-ngang: Ví dụ: không có chi, đi với tôi, xem máy bay, mua áo mưa,...

Sắc-ngang-sắc: Ví dụ: thấy anh ấy, tối hôm đó, mấy con chó, khó khăn đấy,…

Ngang-nặng-ngang: Ví dụ: đi chợ đêm, bưu điện xưa, viên kẹo to, nghiêng một bên,…

Nặng-ngang-nặng: Ví dụ: một con bọ, thị ba rọi, chục viên kẹo, quẹo xe lại,…

Trên đây là cách giúp học viên rèn luyện cách phát âm chuẩn tiếng Việt. Mặc dù vậy, phát âm chuẩn khi dùng tiếng Anh là một điều lý tưởng khó đạt đến hoàn hảo. Cách thức ôn luyện đạt được kết quả còn tùy vào nhiều yếu tố như sự chăm chỉ hay ngữ cảm của học viên.

Hy vọng bài viết sẽ khiến học viên có những bước đầu tiên về phát âm trong thời điểm đầu học tiếng Việt, tạo nền tảng cho những bước nâng cao về sau.



Today Educaiton - Cung cấp giáo viên bản ngữ chất lượng